Voorzitter Frank Kerckhaert aan het woord over integriteit

Interview

Sinds het voorjaar van 2020 is Frank Kerckhaert voorzitter van de onafhankelijke Integriteitscommissie JenV. Net als de andere leden van de commissie, is Frank na een sollicitatieprocedure benoemd namens de minister van Justitie en Veiligheid. Maar hoe kijkt de voorzitter naar het thema integriteit en waarom kiest hij ervoor deel te nemen aan de Integriteitscommissie JenV? In dit interview vertelt Frank Kerckhaert over wat integriteit voor hem betekent en schetst hij een beeld van de ideale, veilige werkomgeving.

Frank Kerckhaert heeft zich vanaf 1975 als ambtenaar en bestuurder ingezet voor de overheid op verschillende plaatsen. Zo was hij raadslid en wethouder in Arnhem van 1982 tot 1990, trad hij hierna tien jaar lang als VNG-directeur op namens alle gemeenten, waarna hij burgermeester werd in Hengelo (O) en voorzitter van de Onderzoeksraad Integriteit Overheid. Dat zijn loopbaan nu deze wending heeft genomen, ziet hij als een logische keuze. ‘In politiek en bestuur heb ik gezien en geleerd dat integriteit essentieel is voor het vertrouwen van de inwoners in de overheid. Toen de vacature kwam en dit departement de moedige stap zette om een onafhankelijke commissie in te stellen, ging ik ervoor.’

Integriteit als basishouding

Integriteit is voor Frank belangrijk, hij legt uit: ‘Integriteit is voor mij geen abstracte term, maar een basishouding van mensen. Het gaat erom dat je niet primair voor je eigen belang gaat, maar voor het grotere geheel. Het is een soort moreel kompas voor jezelf waarin je jezelf steeds vragen stelt. Doe ik dit omdat dit het beste is voor het bereiken van onze doelstellingen of doe ik dit omdat het het beste is voor mijzelf? Ben ik respectvol naar anderen? Kan ik aan iedereen goed uitleggen wat ik nu doe en waarom?’

Integriteit is een soort moreel kompas voor jezelf waarin je jezelf steeds vragen stelt. Doe ik dit voor het mezelf of voor het belang van het grotere geheel?

Integriteit in het verleden

Of Frank zich een integriteitskwestie kan herinneren die op hem grote indruk heeft gemaakt?

‘Ik herinner me een zaak waarin de ondernemingsraad van een overheidsorganisatie haar onafhankelijke positie steeds meer aan het verliezen was. Een reorganisatiemanager nam zoveel ruimte en bood zoveel faciliteiten aan de leden van de OR dat de onafhankelijke opstelling in gevaar kwam. Slechts een enkeling durfde dat aan de kaak te stellen en het kwam tot een onthullend onderzoek. Alhoewel de leiding niet meteen hard op is getreden is er toch een revival van de zo noodzakelijke functie van de OR opgetreden.’

Het belang van een onafhankelijke commissie

Over de vraag waarom een onafhankelijke commissie nou zo belangrijk is, hoeft Frank niet land na te denken: ‘Het is gebleken dat zeker 5 procent van alle medewerkers in de loop van een jaar wel eens denkt: “dit kan of mag toch niet!” De helft van de medewerkers onderneemt actie. De andere helft niet, omdat deze mensen het niet durven te melden. Ze zijn bang voor negatieve gevolgen of reacties van bazen en collega’s. Bij een onafhankelijke commissie kan je om te beginnen je verhaal kwijt, zonder dat iemand dat weet. Dat is dus heel belangrijk voor die 2,5 procent.’

Bij een onafhankelijke commissie kan je om te beginnen je verhaal kwijt, zonder dat iemand dat weet.

Advies aan twijfelende medewerkers

Wat zou Frank willen zeggen tegen medewerkers die met een integriteitskwestie rondlopen? ‘Als je binnen je eigen organisatie niet gehoord wordt of maar half: kom hier. Als je het niet durft en het blijft je belasten: kom hier. Wij gaan eerst met jou bekijken of het verder kan en moet of niet. Wees gerust.’

Mijn ideaal? Als medewerkers iets zien waarvan ze vinden dat het eigenlijk helemaal niet kan, moeten ze dit makkelijk intern kunnen melden bij hun leidinggevende. Diegene moet daar direct serieus werk van maken. Als het dan alsnog fout gaat is er altijd nog de weg naar de commissie.

De ideale werkomgeving

‘Het is heel gewoon om, als je ziek bent, je ziek te melden bij je chef. Ook is het heel normaal om daarover goed contact te houden en te werken aan herstel. Daar komt in 95 procent van de gevallen geen persoonlijke narigheid van in de werksfeer of in de onderlinge verhoudingen op het werk. Mijn ideaal is als je iets ziet waarvan je vindt dat het eigenlijk helemaal niet kan, je dat net zo makkelijk intern kan melden bij je chef en dat diegene dan daar serieus werk van maakt. Mijn advies aan leidinggevenden? Maak het gemakkelijk, ontzorg de medewerkers. Maak het veilig om te melden, neem meldingen serieus en wees je ervan bewust dat dit intern voor weerstand kan zorgen. Bespreek integriteit regelmatig met elkaar.’

Wil jij meer weten de Integriteitscommissie JenV? Bekijk dan de pagina ‘over de integriteitscommissie’.